Eskipazar eski adıyla Bayramlı kasabası, Ordu ilinin tarihi denilince ilk akla gelen yerdir.

Çünkü Eskipazar çok uzun yıllar Ordu’nun merkezi konumunda olmuştur. Aynı zamanda Karadeniz’i yurt tutan Oğuz boylarının beyliği olan Hacıemiroğlu Beyliğinin de son başkentidir. Bayramlı adının yanında kullanılan ve“beylik merkezi, saray” anlamına gelen Ordu adının kaynağı da burasıdır.

14.yüzyılın başlarında Eskipazar’ı merkez yapanlar aynı zamanda ihtiyaç  duydukları eserleri de burada inşa etmişlerdir.

Ve bu eserler Ordu’nun köklerini günümüze kadar taşımışlardır.

Ancak bir an önce gerekli önlemler alınmadığı takdirde Ordu’nun bu köklerinden koparılması şüphe yok ki kaçınılmaz olacaktır.

Ancak umutluyuz…

Ordu, şu anda tarihe ve kültüre önem veren bir valiye sahip.

Bu yüzden Sayın Valimiz göreve başladığı günlerde Eskipazar’da bulunan caminin Ankara Etnografya müzesinde bulunan kapısını Ordu’ya getirebilmek yönünde bazı çalışmalar başlatmıştı.

Bunun yanında İl Kültür Müdürü Erkan Gülderen’in de bu konudaki gayretlerini biliyoruz. Erkan Gülderen, buradaki eserlerin Vakıflar Genel Müdürlüğü ile işbirliği içerisinde restorasyon çalışmalarını yürütebilmek amacıyla belge temin edebilmek yönünde zaman zaman bizimle de temasa geçmişti. Oradan biliyoruz.

Biz de katkı  verebilmek açısından buradaki eserlerle ilgili belge arayışına koyulduk. Sonucunda bazı belgelere ulaştık. Zaten buradaki eserlerle ilgili birçok bilgiyi rahmetli Sıtkı Çebi ortaya koymuştu. 18 Ağustos tarihli Ordu Olay gazetesinde Mithat Baş’ın yazısında da bu konuda çok önemli bilgiler verilmiştir.

Mevcut bilgilere göre Eskipazar ve civarındaki eserlerin birçoğu 14. yüzyılın başlarında inşa edilmiştir. Şu anda iki hamam, mezarlık ve bir caminin minaresi ve giriş kapısı günümüze kadar ulaşabilmiştir.

Buradaki cami ile ilgili bilgiler ise şu şekildedir.

Hacıemiroğlu beyliği zamanında yapılan cami ilk defa 1642/1643 yıllarında bir tamirata tabi tutulmuştur. Bu tamiratla ilgili bilgiler Osmanlı Arşivlerinde, MAD, Nu:299 olarak kayıtlı bulunan Avarız Defterinin 191. sayfasında şu şekilde mevcuttur.

“Ordu Bayramlı kazasının vasatında vaki selatin-i maziye evkâfından olan cami-i şerîf ma'bed-i kadîm olmağla kaza-ı mezbura tabi' Bucak nâm karye ahalisi avarız ve divaniye ve tekalif-i örfiyedene muafiyet ile bundan akdem termim ve tamirinin ve hatib ve mü'ezzin vazifelerinin edasına Mevkufat Defteri suretiyle ve emr-i şerif ile tayin olunup hala müceddeden ferman olunan ........”

Bu kayıttan anlaşılacağı üzere Ordu Bayramlı Kazasının ortasında bulunan caminin eski Sultanlar Vakfına ait olduğu (Hacıemiroğlu Beyliği) ve tamiratının gerektiği, bu tamiratı da Ordu halkının yapması karşılığında vergiden muaf tutuldukları belirtilmektedir. Yani Osmanlı bu caminin tamiratı karşılığında vergiden bile vazgeçmiştir.

Yine 1782-83 yılında da ( Hicri 1197) caminin Karahisar-ı Şarki Mutasarrıfı Battal Hüseyin Paşa tarafından bir tamirata daha tabi tutulduğunu ise bu tamirat esnasında giriş kapısı üzerine yazılan ve günümüze kadar ulaşan kitabesinden anlamaktayız.

1936 yılında ise tekrar harap olan caminin, mihrabı Ordu Selimiye camisine, minberi, iki adet kapı kanadı ve bir adet pencere kanadı da Ankara Etnografya Müzesine taşınmıştır.

Bu bilgilere ilaveten ilk defa ulaştığımız bilgilere ise şunlardır.

22.Z .1135 (Hicrî) / 23.09.1723( Miladi) tarihli ve Osmanlı Arşivlerinde, Dosya No:249Gömlek No:12415 Fon Kodu: C..EV..olarak kayıtlı belgede söz konusu cami ile ilgili verilen bilgilerde caminin Bayram Bey tarafından yaptırıldığı belirtilmektedir. Ancak bu Bayram Bey’in Hacıemiroğlu Beyliğinin kurucusu Bayram Bey mi olduğunu bilemiyoruz. Eğer öyleyse bilinenin aksine Hacıemiroğullarının Bayram Bey zamanında Eskipazar’a yerleştiği düşünülebilir. Çünkü bugüne kadar Bayram Bey’in torunu Süleyman Bey tarafından buraya yerleşildiğini bilmekteyiz...

Yine  27.S .1128 Hicrî/ 21.02.1716 Miladi ve Dosya No:69 Gömlek No:7430 Fon Kodu: İE.EV.olarak Osmanlı Arşivlerinde kayıtlı bir başka belge de ise Bayramlı kazasındaki caminin (Eskipazar’daki .cami) görevlilerinin giderlerinin Trabzon'da bulunan Hatuniye Evkafı’ndan karşılandığı şeklindedir.

Verilen bilgilerden de anlaşılacağı üzere Eskipazar(Bayramlı) da ki cami Osmanlı  döneminde de değer verilen bir eser olmuştur.

Ayrıca vakıf eseri olduğu da ortadadır…

Bu yüzden daha fazla geç kalınmadan ilgililerin gereğini yapmalarının zamanı geçmektedir.

Şunu da belirtmeliyiz ki, Eskipazar (Bayramlı) bizler için kültür ve turizm meselelerinden daha öte de bir anlam ifade etmektedir.

Sayın Valimizin ve ilgili birimi Kültür Müdürlüğünün gereğini yapacağından da eminiz.

Tekrar etmek gerekirse Osmanlı buradaki caminin tamiratı karşılığında vergiden bile vazgeçmiştir. Bunun üzerine daha fazla söylenecek bir şey olmasa gerek.