Esrarengiz Bir Dış Kaynak

                                                   http://haber.sol.org.tr/yazarlar/7998.html

Türkiye"nin krizini anlamak istiyorsak emperyalist sistemle Türkiye ekonomisi arasındaki sermaye hareketlerini mercek altına almamız gerekiyor. 1994 ve 2000-2001 krizleri de yabancı sermaye girişlerindeki ani durmalarla ve girişlerin çıkışlara dönüşmesiyle patlak vermişti. Eylül"de başlayan, Ekim"de hızlanan benzer hareketler, Türkiye"yi bugünkü kriz ortamına sürükledi. Bu sürüklenişi ödemeler dengesinden türetilmiş basit bir tabloyla izlemek mümkündür. İstatistiklerden hoşlanmayan okurların hoşgörüsüne sığınarak aşağıdaki tabloyu bu amaçla sunuyorum ve Ekim 2008"deki kriz ortamını bir yıl öncesiyle karşılaştırıyorum.

Yabancı Sermaye Hareketleri, 2007-2008, Ekim, Milyon Dolar

                                        2007 Ekim 2008 Ekim
Yabancı sermaye(YAS)             1654 -5390
Yerli sermaye                              2510 -851
Kayıt dışı sermaye                     -1046 7383
Cari Denge                               -3242 -2646
Rezervler                                     124 1504
Net sermaye                                3118 1142
Yabancı sıcak para                      -358 -5558
Yerli sıcak para                           3053 -2016
Net sıcak para                             2695 -7574
Not: “Rezervler”de “artı” işaretler, azalma, “eksi”ler artış gösterir. “Net sermaye” ise, yabancı, yerli ve kayıt-dışı sermaye hareketlerinin toplamıdır.

***

Ekonominin canlanma ve “foslama” aşamalarını belirleyen dış kaynak hareketleri burada iki gösterge ile tanımlanıyor. Birincisi, (tablonun ilk satırındaki) yabancı kökenli sermaye hareketleridir. Ekim"deki kriz ortamına yol açan ana etkenin, 5,4 milyar dolarlık bir “net çıkış” olduğu dikkati çekiyor. (“Çıkışlar”ın “eksi işaretle kaydedildiğini hatırlatalım.) Bir önceki yılın Ekim ayında 1,6 milyar dolarlık bir net giriş olduğuna göre, bu iki tarih arasında yabancı sermaye hareketlerinde 7 milyar dolarlık bir tersine dönüşün gerçekleştiği ortaya çıkıyor.

İkinci dış kaynak göstergesi, yabancı, yerli ve kayıt-dışı tüm sermaye hareketlerinin toplamından oluşan (ve tablonun 6. satırındaki) net sermaye hareketleridir. Bu göstergeye göre, hâlâ net dış kaynak girişi vardır; ancak bir yılda yüzde 63 oranında dramatik bir gerilemeyle…

Burada tuhaf ve çok çarpıcı bir durumla karşı karşıyayız: Ekim 2008"de Türkiye ekonomisinden yabancılar 5,4 milyar dolarlık kaynak, sermaye çıkarmışlar; yerli aktörler de kervana 850 milyon dolarlık bir net çıkış ile katılmışlardır. Başka bozulmalar da gözleniyor: Ekim 2008"de resmî rezervler 1,5 milyar dolar erimiştir (satır 5). Yerli aktörler, ülke dışına (veya “yastık altına”) 2 milyar dolarlık sıcak para çıkarmış (satır 8); yabancılarla birlikte (satır 7), 7,6 milyar dolarlık sıcak para (satır 9) ekonominin dışına kaymıştır. Bu etkenlerin birleşmesiyle, dolar fiyatı bir ayda yüzde 37 oranında tırmanarak “yükselen piyasa ekonomileri” grubunda (bu kriz göstergesi bakımından) Türkiye liste başına oturmuştur.

Bu olumsuz etkenler içinde net sermaye hareketleri Ekim 2008"de hâlâ 1,1 milyar dolarlık bir fazla (net giriş) göstermektedir. Nedeni, bir ayda Türkiye"ye 7,4 milyar dolar kayıt dışı sermaye girmiş olmasıdır. Sözü edilen bozulma ortamı içinde Türkiye"nin dramatik bir ekonomik çöküntüye sürüklenmemiş olması, bu kaynağı belirsiz, esrarengiz, dış kaynak girişi sayesindedir.

Siyasî İslâm"ın (Körfez kaynaklı) bir enternasyonal dayanışması mı; yerli cemaatlerden bir can simidi; astronomik bir kara para aklaması mı söz konusudur? Bilemiyorum. Ekim sonrasında da sürmekte midir? Yakında göreceğiz. Ancak, ekonomi-dışı etkenlerin söz konusu olduğu ortadadır.

***

İşlerin bozulmaya başladığı (ve tabloda sunmadığım) Eylül 2008 verilerinin, Ekim"le birleştirerek bir önceki yılın aynı dönemiyle karşılaştırırsak ortaya benzer bulgular çıkıyor. Ek bir vurgulamayla yetiniyorum:

Eylül-Ekim 2008"de Türkiye “net dış borç ödeyen” bir konuma geçmiş; borç stokunu tahminen 3,4 milyar dolar azaltmıştır. Fazla sevinmeyiniz. Önümüzdeki aylarda karşılaşacağımız döviz baskılarının ve gerilimlerin ilk örneği yaşanmaktadır.

***

Dış kaynak girişleri son iki ayda (kullanılan göstergeye göre) düşmüş veya tersine dönmüştür. Tek başına “yavaşlama” (“net çıkış” içermese dahi) millî gelirin sadece durgunlaşmasına değil, aşağı çekilmesine de katkı yapabilir.

Dış kaynak çıkışlarının yaygınlaşması ise küçülmeyle sonuçlanacaktır. “Esrarengiz” kayıt-dışı para girişleri, bu tabloyu değiştiremez; olsa olsa gerilemeyi frenler. Orta dönemde kalıcı bir durgunlaşma gündemdedir.

Genelleşmiş ve hızlı “net çıkışlar” ise, çöküntüyü, finansal krizi gündeme getirir ve “işimiz Allah"a kalır.”