Ragıp Duran, TVXS.GR, 19 Ekim 2025
SELANİK'TEN DÖNME AİLESİNİN SIRA DIŞI HİKAYESİ: DÖNÜŞ
F. Nihan Hassan, bir üniversite öğrencisinin kalem ismi, kısa bir süre önce bir kitap yayımladı (Dönmek-Retourner/Salonique-Istanbul-Salonique, Mundi, İstanbul, 237 p. ) Selanik atalarının asırlık talihsizliklerini (1912-2022) anlattığı. Bunlar, 1666'da zorla İslam'a geçmesinden sonra Kabalist Sabbatai Tsevi'yi takip eden Sefarik Yahudi cemaatidir.
Hikaye, 20. yüzyıl boyunca ebeveynlerin, dedelerin, amcaların ve teyzelerin toplam 10 kişinin çalkantılı hayatlarını ortaya koyuyor. Yani 40 yaşında şok olan torununun yazdığı bir aile romanı, ailesinin kökenini öğrendi: "Biz Yahudiler dönme de Selanique".
Müslümanlar ve Yahudiler tarafından yasaklanan ya da kınanan bu topluluk, üyeleri 1912 ve 1924 yıllarında Selanik'i terk etmek zorunda kaldığında çok acı çekti. Ayrıca Türk devleti ve toplumu tarafından iyi karşılanmadı.
Bayan Hassan, Yunan ve Türk kamu arşivlerinde birçok araştırma yaptı, aile belgelerini, mektuplarını ve Selanik ve Dönme topluluğu hakkında birçok kitabı inceledi. Mezar taşlarındaki yazıları deşifre etmek için günlerce İstanbul'un Bulbulderesi'ndeki Dönme Mezarlığı'nda geçirdi. 4 yılı aşkın süredir Selanique ve dönm tarihindeki uzmanlar tarafından araştırma ve yazmalarına eşlik edildi.
Yazarın basit, akıcı ve çarpıcı bir tarzı ve dili var. Ayrıca replikleri cümleleri çok görsel Atalarının portrelerini çizmeye gelince detaylar konusunda ısrar ediyor, ayrıca yemek ve kıyafetlerden bahsederken de.
Hikayenin on kahramanı, altısı kadın. İşte bu yüzden, bu metin kolayca "kadın romanı" olarak etiketlenebiliyor. "
Büyük ailenin fertleri Selanik, Bağdat ve İstanbul'da yaşıyordu. Hikayede bu üç şehir de güzel anlatılmış.
Bayan Hassan, bireysel gerçekleri sosyal ve hatta politik olaylarla bağdaştırabiliyordu. Bu dedeler ve ebeveynleri Grekor Türk nüfusunun (1923-24) ve özellikle Türk nüfusunun Müslüman olmayanlarını hedef alan Servet Vergisi (1942) zorla takasının kurbanı oldular.
Göç, azınlıkların ruh hali, dini inançların korunması ve ayrıca vatandaşların kendi kökenleriyle olan ilişkilerini ele aldığı için anlatım çok modern, çok güncel.
Devlet tarafından tanınmayan, toplumun büyük bir bölümü tarafından da tanınmayan kişi ve toplumlara karşı doğrudan ya da dolaylı baskılar bu anlatımda ortaya çıkıyor.
Son olarak, Bayan Hassan, bu kitapla ailesine saygı gösteriyor, Türk okuyucuların çoğunun bilmediği bir geçmiş hakkında bize bilgi veriyor, aynı zamanda diğer yazarları Osmanlı Devleti'ne ve sonraki Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına konu olan büyükbabaların sorunlu hikayelerini ortaya çıkarmaya teşvik ediyor.